ਵਿਕਾਸਮੁਖੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਯੋਗ

ਯੋਗ ਮਾਨਵ ਚੇਤਨਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਕਾਸਵਾਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੌਰ ਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਬਲਕਿ​ ਇਹ ਤਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਰਾਬ ਅਤੇ ਨਸ਼ੀਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਉਪਯੋਗ, ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਕਰਨਾ, ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੈਕਸ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉਤੇਜਿਤ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਰਹਿਣ ਨਾਲ ਤਰ੍ਹਾਂ-ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭੁੱਲਾਂ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਅਚੇਤ ਅਵਸਥਾ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਯੋਗੀ ਉਸ ਬਿੰਦੂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਪੱਛਮੀ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਅੰਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਫਰਾਇਡ ਦਾ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਰੋਗ ਦਾ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾਸ਼ਲੋ ਦਾ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਸਿਹਤਮੰਦ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਹੈ ਤਾਂ ਭਾਰਤੀ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਆਤਮ-ਗਿਆਨ ਦਾ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਹੈ। ਯੋਗ ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਬਲਕਿ​ ਇਹ ਉੱਚ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਦਾ ਸਵਾਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਬਲਕਿ ਉਹ ਅਧਿਆਤਮਕ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।